Domy szachulcowe – czy to już zapomniany styl architektoniczny?

Architektura nowo powstających budynków najczęściej dąży do wpisania się w istniejące otoczenie, tak, aby uzupełniać dawne tradycje i jednocześnie nie odstawać od reszty okolicznych zabudowań. W Mielnie powstaje inwestycja mieszkaniowa, która nawiązuje do dawnych domów szachulcowych. Ich początki w Polsce sięgają XII-XIII wieku.

Domy szachulcowe w Polsce – skąd się wzięły

Fot. www.mielno-park.pl Projekt Rezydencji Park powstał na deskach szczecińskiej pracowni Mellon Architekci i nawiązuje do domów szachulcowych

Pierwsze domy szachulcowe (z niem. fachwerk) znane są jeszcze z czasów Średniowiecza. W Polsce pojawiły się za sprawą niemieckich kolonizacji i początkowo zaczęły wrastać w dolnośląski krajobraz na przełomie XIII i XIV w. Pierwowzór domu szachulcowego powstał z połączenia się kultur i technik niemieckich osadników na ziemiach słowiańskich. Słowianie mieszkali wówczas w domach z bali. Nowy typ budownictwa stworzył domy piętrowe - piętra powstawały z pionowych drewnianych słupów, na które rozkładał się dodatkowy ciężar, jakim był mur pruski. Domy szachulcowe to inaczej domy o konstrukcji drewniano-ceglanej (belki z drewna z wypełnieniem z cegły) zwane też "pruskim murem", bo była to technika szczególnie popularna w Prusach.

W Polsce domy szachulcowe powstawały głównie na Mazurach, w zachodniej części Dolnego Śląska, na Pomorzu i na Kaszubach. Na Żuławach znane są również jako domy podcieniowe. Natomiast jako domy przysłupowe (domy łużyckie) zapamiętano je głównie w rejonach pogranicza Czech, Niemiec i Polski. Domy z muru pruskiego, inaczej zwane również domami ryglowymi występują też na terenach Anglii, Francji, Danii, Holandii, Belgii i Szwecji.

Technologia i architektura

Fot. www.mielno-park.pl Rezydencja Park nawiązuje architekturą do dawnych domów szachulcowych powstających w Mielnie

Domy szachulcowe oparte są na konstrukcji słupowo-ryglowej, drewniano-ceglanej. Dziś kojarzone są także z amerykańskimi domami o budowie szkieletowej, które przywędrowały do Polski jako „kanadyjczyki”. Domy kojarzone jako urokliwe domki w biało-czarną kratkę urzekają i zachwycają swoim stylem. Są budowane od podwaliny, czyli belki opartej na całej długości fundamentu, następnie stawiany jest oczep – górna belka, która zamyka ścianę. Przejmuje ona obciążenia od belek stropowych i krokwi dachowych. Słupy nośne zazwyczaj o dużych przekrojach i rozstawach połączone są z podwaliną i oczepem za pomocą czopów. Ściany domów szachulcowych wzmacniane są poziomymi ryglami i skośnymi zastrzałami. Pola między słupami podzielona są przez rygle i przez to otwory na okna są ograniczone. To dlatego okna domów szachulcowych są pionowe i bardzo wąskie. Co ciekawe do połączeń wszystkich elementów konstrukcyjnych nie powinno używać się gwoździ i łączników. Zastępuje się je złączami ciesielskimi. Przestrzeń między drewnianym szkieletem budynku wypełnia się cegłami, gliną i trzciną. Dawniej stosowano glinę mieszaną z różnymi materiałami wiążącymi, dostępnymi w naturze.

Drewnianą konstrukcję należy również wyheblować i zaimpregnować. Dzięki połączeniu drewna, które w naturalny sposób ciemnieje z upływem czasu i jasnej cegły powstaje dom o fantazyjnej fasadzie. Jej elementy układają się w kwadraty, prostokąty i trójkąty. Każda może być niepowtarzalna. Dzięki kontrastowym barwom z połączenia drewna i cegieł powstaje wyrazista kompozycja, charakterystyczna dla domów szachulcowych.

Ukłon w stronę tradycji

Rezydencja Park

Domy szachulcowe najpiękniej prezentują się w naturalnym otoczeniu. Drewniane okna i dach nadają im niepowtarzalnego klimatu. Współczesne domy o konstrukcji muru pruskiego powstają z szacunku do dawnej tradycji. Najczęściej w okolicach, w których powstawały przed laty. Jednym z takich projektów jest Rezydencja Park, która nawiązuje do dawnych domów szachulcowych, które jeszcze zachowały się w Mielnie, między jeziorem Jamno a Morzem Bałtyckim. Zamiast ściany w konstrukcji szachulcowej na najwyższej kondygnacji Rezydencji Park odtworzono rysunek muru pruskiego podczas wykończenia elewacji. Wykonano go za pomocą położonego wcześniej drewnianego rusztu. – Domy szachulcowe to dziedzictwo tego regionu, dlatego wspólnie z inwestorem, firmą Mielno Holding – Firmus Group, zdecydowaliśmy o architektonicznym nawiązaniu właśnie w inwestycji Rezydencja Park. Delikatny, ale bardzo charakterystyczny motyw muru pruskiego zastosowaliśmy w górnej partii budynku, dzięki czemu jest widoczny z daleka – mówi architekt Marek Sietnicki, z pracowni Mellon Architekci, która zaprojektowała wszystkie etapy Rezydencji Park. Balkony w Rezydencji Park również nawiązują do charakterystycznej konstrukcji domów szachulcowych. Ich drewniana konstrukcja ułożona została z krzyżujących się drążków, które nawiązują do zastrzałów podpierających pozostałe elementy konstrukcji. Nawiązując do domów szachulcowych powstających w konstrukcji przysłupowej, opartych na cokole, w Rezydencji Park zastosowano nowoczesną podmurówkę z cegły o beżowo-kremowej barwie. Wszystkie kolory zastosowane do wykończenia elewacji współgrają z naturalną barwą drewna. Inwestycja położona jest w malowniczej okolicy, otoczona jest lasem sosnowym, 100 metrów na południe znajduje się jezioro Jamno, natomiast 200 metrów na północ Morze Bałtyckie.

– Nie zastanawialiśmy się ani chwili, gdy padł pomysł nawiązania do tradycji. Rezydencja Park nawiązuje do dawnych domów szachulcowych istniejących w Mielnie do dziś, ponieważ naszą rolą, jako dewelopera jest podtrzymanie tradycji i kultury tego regionu. Spoczywa na nas ogromna odpowiedzialność, chcemy, aby ludzie mieszkający tutaj mieli świadomość tutejszej kultury i dziedzictwa – mówi Cezary Kulesza, kierownik marketingu i sprzedaży w firmie Mielno Holding – Firmus Group.

Apartamenty w Rezydencji Park to apartamenty o metrażach od 39 do 53 m kw., które będą wykończone wysokiej jakości materiałami: naturalne, drewniane podłogi, drzwi wewnętrzne w drewnianej okleinie oraz płytki ceramiczne na ścianach i podłodze. W umeblowanej kuchni znajdzie się całość wyposażenia: nowoczesna płyta ceramiczna, okap, zmywarka i lodówka, a w  łazience pełna armatura. Apartamenty – w zależności od wielkości – będą miały jedną lub dwie sypialnie. Każdy z nich ma własne miejsce postojowe. Obecnie trwa wykańczanie drugiego etapu tej inwestycji, trzeci jest w planach na początek 2013 roku.