Architektura i światło bardzo się lubią. Współpracują ze sobą od wielu pokoleń i ta relacja rozwija się coraz intensywniej. Pewnie dlatego, że oczekiwania względem tej pary wciąż rosną. Współczesny rozwój technologii dodatkowo zwiększa możliwości zastosowania naturalnego i sztucznego światła, co wpływa na jego zróżnicowane wykorzystanie w projektowaniu budynków. O znaczeniu światła w architekturze opowiada Agnieszka Szczepaniak, z biura projektowego AP Szczepaniak.

Światło w projektowaniu inwestycji

Arkady Wroclawskie Fot. AP Szczepaniak

Światło jest jednym z najważniejszych czynników branych pod uwagę przy tworzeniu koncepcji urbanistycznej i architektonicznej nowej inwestycji. Bez światła nie ma życia, ale nie ma też koloru, formy i tekstury. Dlatego światło w budowaniu przestrzeni pełni dwie zasadnicze funkcje:

• użytkową - wykorzystanie promieni słonecznych w projektowaniu architektoniczno - urbanistycznym. Słońce jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Wpływa korzystnie na samopoczucie, pobudza wydzielanie wielu hormonów, umożliwia syntezę witaminy D. Dlatego tak ważne jest wykorzystanie naturalnego światła w miejscach użytku publicznego oraz w przestrzeniach mieszkalnych. Słońce to również energia cieplna, która dzięki nowoczesnym technologiom jest coraz lepiej wykorzystywana w budownictwie;
• wizualno-plastyczną. Umiejętne wykorzystanie światła umożliwia zaprezentowanie obiektów (brył) w zupełnie innej perspektywie.  Za pomocą światła można stworzyć no-we formy, podkreślić i wskazać  elementy architektury zasługujące na największą uwa-gę, podkreślić granice lub wręcz przeciwnie osłabić kontrasty i zatrzeć granice, bazując na zjawisku odbicia i przenikania promieni świetlnych.

Światło naturalne a sztuczne oświetlenie

Kiedy mija czas dostępności promieni słonecznych, do gry wkracza sztuczne oświetlenie, które kreuje i podkreśla urodę miasta po zmierzchu. Wspomniane wcześniej funkcje estetyczne światła w projektowaniu, odnoszą się do jego oddziaływania na percepcję przestrzenną. Umiejscowienie konkretnych powierzchni względem strumienia światła, warunkuje postrzeganie danej bryły w przestrzeni.

Stara Odra Fot. AP Szczepaniak

Zjawiska świetlne zarówno te naturalne, jak i sztuczne pogłębiają efekty widzenia for-my architektonicznej. Wzmacniają przekaz w zakresie bryły lub poprzez zanikanie czy deformacje tworzą jej iluzoryczny obraz. Obiekty nie tylko są oświetlane z zewnątrz (jak w przypadku światła dziennego), ale oświetlenie wydobywa się również z ich wnętrza. Przykładem mogą być Arkady Wrocławskie zaprojektowane przez biuro AP Szczepaniak.

Rola światła w odbiorze przestrzeni

Jak istotną rolę pełniło światło w sugestywnym odbiorze przestrzeni widzimy na przykładach: Stonehenge, Świątyń Starożytnego Egiptu, czy Panteonu Rzymskiego. Ważna jest zarówno barwa, jak i intensywność światła, które jest narzędziem do twórczej prezentacji wnętrz i obiektów architektonicznych. Naturalne światło możemy wprowadzać do wnętrza za pomocą odbicia i załamania fal świetlnych. Przykładem może być projekt Starej Odry Residence (inwestycja zrealizowana we Wrocławiu) i zastosowane w budynku doświetlenie pionu komunikacyjnego poprzez specjalnie zaprojektowany świetlik. 

Nowoczesne technologie elewacyjne pozwalają nam na łączenie świata zewnętrznego z wewnętrznym. Połączenie przeszkleń z systemami zacieniania wyznacza nowy środek przekazu architektonicznego. Istniejące na dzisiejszym rynku materiały budowlane dają wielkie możliwości efektywniejszego zaprezentowania światła, tworząc zaskakujące efekty wizualne. Światłocień potrafi z jednej strony podkreślić bryłę budynku, z drugiej zaś stworzyć pozory widzianych kształtów lub częściowo je zamaskować. Przykładem może być projekt Atal Towers, gdzie światło przenika przez „osłony” elewacyjne z blachy cięto-ciągnionej i operuje do wnętrza, nadając pewnego rodzaju lekkości i delikatności bryłom. Optyczny podział dwóch wież - każdą na kolejne cztery – przez pionowe przecięcie głównych brył (gra światłocienia) wysmukla i wyostrza odbiór tych form architektonicznych.

Światło w budowlach sakralnych

Światło ma również inny kontekst - bardziej metaforyczny w odniesieniu do symboliki światła sło-necznego, które kojarzy się z czymś nienamacalnym, duchowym, pozaziemskim i ponadczasowym. Naturalne promienie słońca, umiejętnie wykorzystane przez architektów budowli sakralnych, po-tęgują monumentalność i tajemniczość tych przestrzeni. Światło naturalne i sztuczne kreuje odbiór przestrzeni. Często odnosi się wrażenie, że ożywia elementy architektury, jak w katedrze Gaudiego w Barcelonie czy kaplicy Le Corbusiera w Ronchamp. Niesamowita energia i siła światła metafo-rycznie wskrzesza ducha danego miejsca, budując relację między naturą a człowiekiem i architekturą.