Rządowe projekty nowelizacji ustaw zakładają wprowadzenie szeregu ograniczeń w obrocie ziemią rolną i leśną. Propozycje budzą szereg wątpliwości ze względu na zmiany, jakie m.in. utrudnią obrót taką ziemią. Przewidziane regulacje dotyczą nie tylko własności Skarbu Państwa, ale wszystkich nieruchomości rolnych czy leśnych.

Projekt nowelizacji ustawy o lasach – przygotowany przez Ministra Środowiska – wprowadza na rzecz Skarbu Państwa1 prawo pierwokupu gruntów leśnych. Zmiana ma służyć umożliwieniu realizacji Krajowego Programu Zwiększania Lesistości i zwiększenia zasobów leśnych w kraju do 30% w 2020 r. i 33% w 2050 r. Uprawnienie dotyczy w szczególności gruntów oznaczonych, jako las w ewidencji gruntów i budynków lub przeznaczonych do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Zasadniczą konsekwencją wprowadzenia nowego prawa będzie to, że sprzedaż nieruchomości leśnych będzie przebiegać dwuetapowo:

• Sprzedający i kupujący będą musieli najpierw zawrzeć umowę warunkową.
• Zawarcie umowy przenoszącej własność będzie możliwe dopiero w przypadku bezskutecznego upływu terminu2 do wykonania prawa pierwokupu przez PGL Lasy Państwowe. Obowiązek zawiadomienia PGL Lasy Państwowe o zawarciu warunkowej umowy sprzedaży będzie spoczywał na notariuszu. W przypadku złożenia przez PGL Lasy Państwowe oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu dojdzie do zawarcia umowy sprzedaży pomiędzy zbywcą a PGL LP na warunkach określonych w umowie warunkowej. Jednakże w przypadku gdyby cena gruntów rażąco odbiegała od ich wartości rynkowej PGL LP w terminie 14 dniu od złożenia oświadczenia, będzie mogło wystąpić do sądu o ustalenie ceny tego gruntu.

W przypadku zawarcia innej niż sprzedaż umowy przenoszącej nieruchomość leśną lub też przeniesienia nieruchomości w drodze jednostronnej czynności prawnej – PGL LP będzie przysługiwało prawo wykupu nieruchomości od nabywcy. Wówczas do zawiadomienia PGL Lasy Państwowe o transakcji będzie zobowiązany nabywca.

Analogiczne rozwiązanie – oparte na prawie pierwokupu na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych –funkcjonuje od wielu lat w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Nowelizacja ustawy o lasach nie wprowadza reglamentacji nabywania gruntów leśnych, jak to ma miejsce w przypadku projektowanych zmian do ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

Zgodnie bowiem z rządowym projektem nabywcą nieruchomości rolnej może być co do zasady wyłącznie rolnik indywidualny – osoba fizyczna. Projektowane prawo pierwokupu gruntów leśnych stanowi pewne ograniczenie swobody obrotu działkami leśnymi, jednak nie powinno wpłynąć na cenę nieruchomości.