Szybki i wygodny dostęp do różnego rodzaju usług stał się znakiem naszych czasów. Od kilkunastu lat mocno manifestuje on swoją obecność również w polskiej architekturze i jest związany z oczekiwaniami deweloperów względem multifunkcyjności osiedli. Ten trend stał się z kolei wyzwaniem dla projektantów, chcących stworzyć przyjazną, bezpieczną, a przy tym doskonale wkomponowaną w tkankę miejską przestrzeń.

Wszystko, czego potrzebujemy

Początki tego, co dzisiaj w architekturze nazywamy multifunkcyjnością sięgają pierwszej połowy XX wieku i prowadzą do Le Corbusiera, twórcy słynnej Jednostki Marsylskiej, czyli pierwszego osiedla mieszkaniowego w pełnym tego słowa znaczeniu. Citéradieusew swoich założeniach miało zapewniać mieszkańcom dostęp do wszystkich kluczowych dla nich usług zlokalizowanych w obrębie osiedla. Choć od jego powstania minęło już kilkadziesiąt lat, idea „dostępu do wszystkiego” jest cały czas aktualna.

Każdy budynek czy osiedle, wprowadza w dane miejsce nową grupę ludzi, których potrzeby musi zaspokoić, mając również na względzie sukces sprzedaży i założenia dewelopera.Proces związany z projektowaniem przyjaznej przyszłym mieszkańcom przestrzeni w duchu multifunkcyjności jest zadaniem wymagającym. Jego sukces może zależeć bowiem od kilku istotnych w pracy architekta czynników. Warto przyjrzeć się im z bliska.

Funkcje i dostępność lokali usługowych

Projektując zespół budynków, czy nawet pojedynczy budynek z lokalami usługowymi, zawsze pojawia się zagadnienie rozdziału jego funkcji i dostępności. Architekt musi wówczas zastosować intuicyjne, a przy tym bezpieczne dla mieszkańców rozwiązania, zapewniające łatwy dostęp do usług. Jakich? To zależy już od samego rodzaju lokalu usługowego, którego sprecyzowanie jest niezwykle istotne tuż przed rozpoczęciem pracy nad projektem. Inaczej bowiem wyglądać będą połączenia komunikacyjne w przypadku sklepu wielkopowierzchniowego, lokalu gastronomicznego czy przedszkola.

Jak wygląda to w praktyce? Dariusz Kurowski i Piotr Chwazik z pracowni GCK Architekci wspominają realizację osiedla Nowa Mangalia na warszawskim Mokotowie, gdzie przemyślanych połączeń z funkcją mieszkalną wymagał supermarket oraz wspólny garaż.

Przy takim rozwiązaniu musieliśmy wprowadzić dedykowany system kontroli dostępu, który umożliwiałby jednoczesne korzystanie z parkingu mieszkańcom i usługobiorcom w sposób umożliwiający egzekwowanie opłat parkingowych od gości zewnętrznych.W praktyce rozwiązanie to rozpoczęło się od zaprojektowaniaczytelnego, wręcz intuicyjnego, rozdziału stref parkingowych dla klientów sklepu i mieszkańców– komentują architekci. W efekcie chęć odwiedzenia supermarketu przez gości z zewnątrz nie wpływa na prywatność i komfort życia mieszkańców Nowej Mangalii, którzy dodatkowo mogą zrobić zakupy bez wychodzenia z budynku.

Kubatura budynków handlowych

Lokale usługowe kojarzą nam się nierzadko z masywnymi bryłami, zwykle niekorzystnie wpisującymi się w miejski krajobraz. Jednocześnie jednak chcemy, aby punkty handlowe były w niedalekiej odległości od miejsca zamieszkania. Aby pogodzić oczekiwania mieszkańców, tworząc jednocześnie przyjazną przestrzeń do życia, architekci poszukują rozwiązań pozwalających na „ukrycie” kubatury lokali usługowych. Liczą się dobre pomysły. Jak przyznają praktycy, czasem to, co postrzegane jest jako bariera czy ograniczenie przy bliższym poznaniu może stać się źródłem atrakcyjnych rozwiązań. W przypadku wspomnianego osiedla Nowa Mangalia były to np. ograniczenia terenowe.

Wychodząca do wnętrza dziedzińca hala sprzedaży lokalu usługowego spowodowała znaczną różnicę w wysokości terenu i wymagała zniwelowania. Dodatkowo znajdujący się poniżej garaż, nie mógł przyjąć obciążeń wywołanych tak wielkimi nasypami ziemi. Naszym pomysłem było zaprojektowanie skarp wypełnionych keramzytem. Powstały w ten sposób nasyp pokryliśmy bogatą roślinnością, drzewami i kolorowymi krzewami, tworząc parkowy klimat oraz podkreślającrozrzeźbione ukształtowanie terenu wewnętrznego dziedzińca – wspomina Dariusz Kurowski z GCK Architekci. 

Dodaje również, że różnice terenowe pomiędzy częścią wyższą a niższą, zostały zniwelowane poprzez poprowadzenie komunikacji w postaci ramp i schodów. Na górnej części terenów zielonych, znalazła się przestrzeń dla najmłodszych oraz zielone pola umożliwiające organizacje pikników.

Oczekiwania najemców a standardy dewelopera

Projektowanie lokali usługowych w przestrzeni miejskiej niejednokrotnie wymaga od architekta poszukiwania rozwiązań, które z jednej strony spełnią oczekiwania przyszłych najemców, a z drugiej – zachowają standardy oczekiwane przez inwestora. W drodze do pogodzenia interesów obu stron, kluczowe znaczenie ma wspomniane już wcześniej wyraźne rozdzielenie funkcji budynków i lokali usługowych. Jasne określenie z jakim typem lokalu handlowego mamy do czynienia, pozwala nam na łatwiejsze przeprowadzenie prac projektowych i określenie ram przepisów prawnych, które obowiązują dla danego rodzaju usług handlowych. Ta wiedza jest pomocna choćby w kontakcie z korporacjami najmującymi powierzchnię usługową w budynku i rozmowach dotyczących oczekiwanych przez nich standardów. W ten sposób łatwiejsze jest poszukiwanie porozumienia pomiędzy tym, czego oczekuje ów najemca, a czego wymaga deweloper.

Budowanie poczucia tożsamości i więzi społecznych

Projektowanie w duchu multifunkcyjności wiąże się z zaspokajaniem licznych potrzeb mieszkańców, związanych z dostępem do praktycznych dla nich usług. Dariusz Kurowski zwraca jednak uwagę na narastający trend związany z potrzebą poczucia tożsamości z przestrzenią, w której żyjemy. Jego zdaniem musi mieć on swoje odbicie w rozwiązaniach przestrzennych proponowanych przez architektów.

Pod względem architektonicznym lokale usługowe lokowane w parterach, które znamy z kamienic, bardzo często tworzą w analogiczny sposób w nowych inwestycjach pierzeje miasta. Nie jest to nowy trend, jednak zyskuje on na atrakcyjności. Sami zdecydowaliśmy się zastosować to rozwiązanie w osiedlu na Mokotowie oraz Apartamentach Nakielska – wyjaśnia architekt.

Z kolei Piotr Chwazik zwraca uwagę, że inspiracji i podpowiedzi dotyczących projektowaniaobiektów wielofunkcyjnych w przestrzeni miejskiej może dostarczać sama historia i tożsamość miejsca nowej inwestycji.

W taki sposób podeszliśmy m.in. do współpracy przy osiedlu mieszkaniowo-biurowym w Gdańsku,w dzielnicy Młode Miasto, projekcie realizowanym wspólnie z profesorem Mahlamäkim oraz Latergrupa. Kluczowymi pytaniami były wtedy: jakie to miejsce było kiedyś, jakie jest dziś i jak to widzimy teraz – dodaje.Ostatecznie trzy różne funkcje tego założenia znakomicie udało się wpisać w historyczny układ komunikacyjny i widokowy. Powstały w ten sposób unikalne, dopełniające się wzajemnie przestrzenie publiczne – związane z funkcją biurową ihotelową oraz  prywatne związane z funkcją mieszkalną.

Spojrzenie po latach

Multifunkcyjność od wielu lat wydaje się być niesłabnącym trendem we współczesnej architekturze miejskiej. Choć idea ta jest dobrze znana architektom, cały czas stawia przed nimi nowe wyzwania, wymagając poszukiwania rozwiązań i pomysłów. To sprawia, że przestrzeń miejska staje się nie tylko przyjazna mieszkańcom, ale i różnorodna, a co więcej– pozytywnie wpływa na ich relacje społeczne, z czego zapewne sam Le Corbusierbyłby dumy.