Planowanie i projektowanie miast wpływa na obecność, funkcjonowanie kobiet oraz ich rolę społeczną. W Wielkiej Brytanii 97 proc. młodych kobiet doświadczyło molestowania w miejscach publicznych^[1], w Irlandii 55 proc. kobiet czuje się niepewnie podróżując transportem publicznym po zmroku^[2]. Wyniki badań pokazują również, że kobiety nie korzystają z otwartej przestrzeni publicznej tak swobodnie, jak mężczyźni.^[3] To tylko część wniosków z raportu “Cities Alive: Designing cities that work for women” opracowanego przez University of Liverpool we współpracy z firmą Arup, globalnym ekspertem zrównoważonej inżynierii. Według autorów kluczowym czynnikiem determinującym sytuację kobiet w miastach jest sposób zagospodarowania przestrzeni, który w niewystarczający sposób uwzględnia ich potrzeby.

Szacuje się, że 55 proc. ludności świata zamieszkuje obecnie obszary miejskie, co stanowi około 4,5 miliarda osób. Według przewidywań do 2050 roku odsetek ten ma wzrosnąć do nawet 68 proc.^[4] Znaczenie miast jako kluczowych ośrodków innowacji i integracji różnych grup społeczno-kulturowych rośnie. Mniej więcej połowę populacji wszystkich miast świata stanowią kobiety.^[5] Wyniki raportu “Cities Alive: Designing cities that work for women” wskazują jednak, że projekty miast niewystarczająco uwzględniają ich potrzeby. Poprzez analizę licznych przypadków oraz ankiet i warsztatów przeprowadzonych w 20 krajach świata, raport zapewnia wgląd w doświadczenia kobiet, określa działania i formułuje zalecenia dotyczące gruntownych zmian w gospodarowaniu przestrzenią miejską.

Współczesne miasta nie są dostosowane do kobiet

Sposób, w jaki zbudowana jest większość miast na świecie sprawia, że kobiety nie czują się w nich wystarczająco bezpiecznie. Problemy stwarza m.in. jakość oświetlenia, które nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa po zmroku. Aż 32 proc. badanych kobiet stwierdziło, że nie czuje się bezpiecznie przebywając w przestrzeni publicznej nocą. Trudnością są też systemy transportu miejskiego, w których większy nacisk kładzie się na ilościową obsługę dojeżdżających osób niż ich bezpieczeństwo. Według Międzynarodowej Organizacji Pracy brak poczucia bezpieczeństwa w transporcie publicznym zmniejsza udział kobiet na rynku pracy nawet o 16,5 proc.^[6] W Jordanii 47 proc. badanych kobiet odrzuciło ofertę pracy, podając jako główny powód konieczność użycia transportu publicznego i strach przed molestowaniem.^[7]

– Aby dostosować miasta do potrzeb kobiet, konieczne są zmiany w takich obszarach projektowania jak infrastruktura czy mała architektura. Toalety i urządzenia sanitarne często nie są dostosowane do użytku w sposób inkluzywny, a kobiety są w mniejszym stopniu dopuszczane do planowania urbanistycznego. Są również słabiej reprezentowane w nazwach ulic czy miejskich pomnikach. Dotyczy to kobiet w każdym wieku i z różnych środowisk. To, w jaki sposób są dzisiaj planowane, budowane i zarządzane miasta może w znaczący sposób ograniczać zdolność do swobodnego poruszania się, aktywność zawodową czy jakość życia, a także rolę, jaką kobiety mogą odgrywać w społeczeństwie – mówi Joanna Malanowska, Finance and Economics Leader Arup.

4 obszary zmian dla kobiet

Raport identyfikuje cztery kluczowe obszary tematyczne, na których należy się skupić, aby poprawić jakość życia kobiet w miastach i nakreślić nowe podejście do planowania oraz projektowania, uwzględniające kwestie płci:

• Bezpieczeństwo i ochrona (Safety and security)
• Sprawiedliwość i równość (Justice and equity)
• Zdrowie i dobre samopoczucie (Health and wellbeing)
• Wzbogacanie się i spełnienie (Enrichment and fulfilment)

Nowe miasta mają stać się bezpieczne i przyjazne m.in. dzięki projektowaniu ulic i przestrzeni publicznych z myślą o kobietach, z ich większym udziałem, podnoszeniu jakości transportu czy zwiększaniu świadomości na temat przemocy. W kwestiach równości ważnym do uwzględnienia aspektem jest wspieranie kobiet uczestniczących w zarządzaniu miastem na wszystkich szczeblach. Poprawa zdrowia oraz samopoczucia powinna się wiązać z tworzeniem aktywnych i regeneracyjnych przestrzeni publicznych, w tym obszarów zielonych, które będą sprzyjały integracji różnych grup społecznych. Wykorzystanie infrastruktury miejskiej do przedstawienia historii i dokonań znanych kobiet ma być z kolei jednym z elementów, które będą wpływały na poczucie spełnienia zawodowego. Zawarte w raporcie zalecenia i strategie obejmują zarówno działania natychmiastowe, jak i procesy długoterminowe, poparte dobrymi praktykami z całego świata, dzięki którym z powodzeniem wdrożono podejście uwzględniające potrzeby obu płci.

Przykładem działania, które miało pozytywny wpływ na bezpieczeństwo kobiet w miastach jest OpenSidewalks, zainicjowany przez Uniwersytet Waszyngtoński w Seattle. W ramach tego projektu ułatwiono wybór częściej uczęszczanych tras, aby kobiety podczas spacerów nie przebywały dłuższy czas same. Celem było ograniczenie ryzyka niebezpiecznych incydentów, jak napaść czy nękanie. Innym interesującym przykładem jest działanie w Las Vegas, gdzie Regionalna Komisja Transportu Południowej Nevady zainstalowała i zmodernizowała oświetlenie na około 1400 kluczowych dla kobiet przystankach autobusowych oraz zamontowała 300 wolnostojących lamp w miejscach pozbawionych schronienia lub oświetlenia ulicznego. W ten sposób zwiększono bezpieczeństwo.

– Jesteśmy w decydującym momencie ewolucji miast. Działania, podejmowane z myślą o komforcie i bezpieczeństwie kobiet są niezbędne. Mamy nadzieję, że raport “Cities Alive: Designing cities that work for women” zainspiruje władze, urbanistów, deweloperów, policję, instytucje edukacyjne i wszystkich innych zainteresowanych tą tematyką, do tworzenia bezpiecznych, inkluzywnych i sprawiedliwych przestrzeni – mówi Joanna Malanowska, Finance and Economics Leader Arup.

Odpowiednie podejście zmieni miasta

Właściwy sposób zagospodarowania przestrzeni może być katalizatorem zmian, dokładnie w taki sam sposób, w jaki ten niewłaściwy zakorzenia i wzmacnia nierówności. Władze miejskie powinny zaangażować się w ten proces i wykorzystać możliwości, które płyną z odpowiedniego podejścia. Projektowanie miast z myślą o kobietach sprawi, że miejsca te staną się bezpieczniejsze, zdrowsze i przyjemniejsze do życia dla wszystkich. Jedynym sposobem, aby to osiągnąć jest uwzględnienie poglądów, potrzeb i wymagań różnorodnych ludzi, w tym grup najbardziej wrażliwych czy wykluczonych.

Podejście to znacznie wykracza poza wsparcie jedynie dla kobiet. Zapewni całej społeczności dostęp do oferowanych przez miasto możliwości, generując szersze korzyści społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. Uwzględnienie kobiecej perspektywy w projektowaniu może sprawić, że charakter otoczenia stanie się bardziej integracyjny i sprawiedliwy. Równość płci w przestrzeni miejskiej przyczyni się jednocześnie do osiągnięcia ważnych celów zrównoważonego rozwoju.

^[1] UN Women. (2021). ‘Prevalence and reporting of sexual harassment in UK public spaces’. Available at: <https://www.unwomenuk.org/site/wp-content/uploads/2021/03/APPG-UN-Women-Sexual-Harassment-Report_Updated.pdf> [Accessed 23 August 2022].

^[2] TII and Arup. (2020). ‘Travelling in a Woman’s Shoes’. Dublin: TII.

^[3] The World Bank. (2020).‘Handbook for Gender-Inclusive Urban Planning and Design’. Available at: <Handbook for Gender-Inclusive Urban Planning and Design (worldbank.org)> [Accessed 23 August 2022].

^[4] Rainmaking. (2020). ‘55% of the world’s population currently lives in urban areas’. Available at: <55% of the world’s population currently lives in urban areas - Rainmaking>. [Accessed 21 September 2022].

^[5] Ritchie, H and Roser, M. (2019). ‘Gender Ratio’. Available at: < Gender Ratio - Our World in Data>. [Accessed 22 September 2022].

^[6] International Labour Organization. (2017). ‘World Employment Social Outlook,
Trends for Women.’ Geneva: International Labour Office.

^[7] Aloul, S. et al. (2018). ‘Gender in Public Transportation: A Perspective of Women Users of Public Transportation.’ SADAQA & Friedrich Ebert Stiftung.